Η εκπαίδευση στην Αντίσταση

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

του Οδυσσέα  Αϊβαλή*
Θέμα: Η εκπαίδευση στην Αντίσταση
Ρέθυμνο

Εισαγωγή

Η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου και μετέπειτα αυτή του Ράλλη αφήνει τα σχολεία να κλείσουν λόγω υποχρηματοδότησης και έλλειψης προσωπικού. Κατ΄εξαίρεση κάποια επαρχιακά σχολεία λειτουργούν σε συνθήκες στέρησης με την συλλογική βοήθεια των τοπικών κοινοτήτων. Σε πολλές περιπτώσεις τα κτίρια των σχολείων καίγονται ή επιτάσσονται απο τους Γερμανούς.Οι Γερμανοί επίταξαν 8.345 σχολεία,τα σχολεία που έμειναν ήταν 719.Έτσι αρκετά σχολεία δεν λειτούργησαν.Το σχολικό έτος 1940-41 διήρκησε τρείς μήνες και το σχολικό έτος 1941-42 διήρκησε είκοσι ημέρες (Σακελλαρίου,1984:27).

Από το 1943 το ΕΑΜ προσπαθεί να επαναλειτουργήσει τα σχολεία με ανάμικτα αποτελέσματα. Σε κάποιες περιοχές που το δυναμικό του δύναται τα σχολεία επαναλειτουργούν. Οι μαθητές σιτίζονται στο σχολείο. Το 1944 η ΠΕΕΑ, λαμβάνει ευρύτερα μέτρα για την επαναλειτουργία των σχολείων. Το ευρύτερο πρόγραμμά της περιέχεται σε ένα σχέδιο Λαικής Παιδείας που μεταξύ άλλων ορίζει την καθιέρωση της Δημοτικής Γλώσσας,την καθιέρωση του μονοτονικού,την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την αποκέντρωση στην διάρθρωση: παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία, 8χρονο Δημοτικό, 4 χρονο Γυμνάσιο και τέλος Ανώτατες Σχολές

Στις 8 Ιουνίου 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) αποφάσισε την ίδρυση δύο Παιδαγωγικών Φροντιστηρίων στην Ελεύθερη Ελλάδα,ένα στο Καρπενήσι Ευρυτανίας και ένα στην Τύρνα της Θεσσαλίας,με σκοπό τον καταρτισμό προσωρινών δασκάλων για τα σχολεία 1ου βαθμού (Δημοτικά) (Σακελλαρίου,1985:115).Ο Μιχάλης Παπαμαύρος μαζί με τον Κ.Δ. Σωτηρίου ορίστηκαν συνδιευθυντές του πρώτου και διευθύντρια του δεύτερου ορίστηκε η Ρόζα Ιμβριώτη.Παιδαγωγικά Φροντιστήρια,όμοια σχεδόν με αυτά του Καρπενησίου και της Τύρνας,λειτούργησαν ακόμη στο Ερημόκαστρο Θηβών,στα Γρεβενά,στη Μέση Μηλιά Πιερίας και στα Λαγκάδια Αρκαδίας (Σακελλαρίου,1984:87).

Η λειτουργία του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου στην Τύρνα

Το Παιδαγωγικό Φροντιστήριο Τύρνας λειτούργησε από τις 15 Ιουλίου ως τις 10 Οκτωβρίου του 1944.Διευθύντρια του Φροντιστηρίου ήταν η Ρόζα Ιμβριώτη,όπου δίδασκε Παιδαγωγική,Γενική και Ειδική Διδακτική,Οργάνωση της Παιδείας,Περισχολικά Ιδρύματα,Σχολεία Αναλφαβήτων-Επιμόρφωση,Διοίκηση της Παιδείας.Στο Φροντιστήριο δίδασκε επίσης η Έλλη Δάνου,πτυχιούχος του πανεπιστημίου της Σορβόνης τα μαθήματα Ψυχολογία του Παιδιού και Πειραματική Ψυχολογία,χρήση των tests και Επαγγελματικό Προσανατολισμό.Οι σπουδαστές του Φροντιστηρίου ήταν 107 (Σακελλαρίου,1984:57-59).

Η λειτουργία του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου στο Καρπενήσι

Το Φροντιστήριο του Καρπενησίου λειτούργησε από τις αρχές του Ιουλίου 1944 έως τις 6 Αυγούστου 1944,όταν εξαιτίας επίθεσης των Γερμανών αναγκάστηκαν να μετακινηθούν στο Τροβάτο,όπου και συνέχισε την λειτουργία του μέχρις ότου δόθηκαν τα απολυτήρια στους ογδόντα σπουδαστές του.

Τα μαθήματα στο Φροντιστήριο του Καρπενησίου γίνονταν στο παλιό διδακτήριο του γυμνασίου.Το διδακτικό προσωπικό σε κοινές συνεδριάσεις καθόριζε ακριβώς τι και πώς έπρεπε να διδαχθεί.Τα περισσότερα απ’όσα δίδασκαν οι καθηγητές τα συζητούσαν με τους σπουδαστές τους (Μαρτίνου-Κανάκη,2009:210).

Το Αναγνωστικό «Ελεύθερη Ελλάδα» Το Αναγνωστικό «Ελεύθερη Ελλάδα» γράφτηκε μέσα σε ένα μήνα, από τις 20 Αυγούστου ως τις 20 Σεπτέμβρη του 1944. Η συγγραφή του αποφασίστηκε από την Επιτροπή Παιδείας της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης,από Επιτροπή που όρισε η ολομέλεια του διδακτικού προσωπικού,των δασκάλων και των σπουδαστών του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου Καρπανησίου. Την επιτροπή συγγραφής αποτελούσαν:από τους Παιδαγωγούς,ο Μιχάλης Παπαμαύρος, από τους δασκάλους,ο Γιώργος Μυρισιώτης και από τους σπουδαστές ο Χάρης Σακελλαρίου. Οπως αναφέρεται στον πρόλογο του Αναγνωστικού: «Η ΠΕΕΑ υποχρεώθηκε να ασχοληθεί με το πρόβλημα αυτό μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες. Τίποτε δεν υπήρχε όρθιο. Ολα έπρεπε να γίνουν από την αρχή. Ολα έπρεπε να βρεθούν και ν' ανοίξουν σχολεία. Να βρεθούν και να συντηρηθούν δάσκαλοι. Να συντονιστούν όλες οι ενέργειες με την υπέρτατη προσπάθεια που έκανε το Έθνος, για να καταχτήσει τη λευτεριά του. Να ξεριζωθούν όλες οι κακές συνήθειες του παρελθόντος. Να χτυπηθεί ο ραγιαδισμός κι ο φασισμός, που είχε μπάσει στην εκπαίδευση η 4η Αυγούστου. Να μπουν στην Παιδεία τα μεγάλα σύγχρονα ιδανικά της λευτεριάς, της λαοκρατίας, της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού, της δημιουργίας μιας καλύτερης ζωής. Κι όλα αυτά στο πνεύμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, που ξύπνησε μέσα στην ψυχή του λαού και δυνάμωσε όλες τις δημιουργικές και ηρωικές του ικανότητες» (Παπαμαύρου,1983). Το Αναγνωστικό προοριζόταν για την Ε΄και Στ΄ τάξη του δημοτικού σχολείου,αλλά και για τα παιδιά της μέσης παιδείας ως ελεύθερο ανάγνωσμα.Σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα της Π.Ε.Ε.Α. ,σκοπός του Αναγνωστικού ήταν να διαφωτίσει την ελληνική νεολαία και να της φανερώσει το νόημα του αντιστασιακού αγώνα (Καλαντζής,1985:193).Το Αναγνωστικό μόλις κυκλοφόρησε,μπήκε στα σχολεία της Ελεύθερης Ελλάδας,όπου σύμφωνα με τις μαρτυρίες των δασκάλων,το βιβλίο άρεσε πολύ στα παιδιά,χάρη στη ζωντανή και γεμάτη αμεσότητα ύλη του και υπήρξε σημαντικό όργανο διδασκαλίας (Σακελλαρίου,1985:121). Το «Αναγνωστικό» είναι λογοτεχνικό Αναγνωστικό συνεχούς ύλης.Τα κείμενα υμνούν την αντίσταση των αγωνιστών του Ε.Λ.Α.Σ. και της Ε.Π.Ο.Ν. ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές και τους συνεργάτες τους.Η εξιστόρηση αρχίζει με αναδρομή στη Μεταξική δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936,την αντίσταση του ελληνικού λαού στις 28 Οκτωβρίου 1940 ενάντια στους Ιταλούς και στη συνέχεια στους Γερμανούς και τους Βούλγαρους,αναφέρεται στην ίδρυση του Ε.Α.Μ.,της Π.Ε.Ε.Α. και του Ε.Λ.Α.Σ.,παρουσιάζει ιστορίες και ποιήματα που περιγράφουν τα κατορθώματα των ανταρτών και την αντίστασή τους ενάντια στον κατακτητή.Όλα τα κείμενα,τα τραγούδια και τα ποιήματα χαρακτηρίζονται από επικαιρότητα,αφού γεγονότα που εξιστορούν είναι πρόσφατα και διακρίνονται για την έντονη συναισθηματική τους φόρτιση.Η θεματολογία των κειμένων περιλαμβάνει μάχες ανταρτών με Γερμανούς,βιαιοπραγίες Γερμανών και πράξεις αυτοθυσίας αγωνιστών (Μαρτίνου-Κανάκη,2009:211-213).

Τα Αετόπουλα

Βιβλιογραφία:

Καλαντζής,Κ.(1985). Στον Αστερισμό του Γληνού: Κώστας Σωτηρίου, Ρόζα Ιμβριώτη, Μιχ. Παπαμαύρος. Αθήνα:Δίπτυχο.

Μαρτίνου-Κανάκη, Σ .(2009).Το κίνημα της μεταρρυθμιστικής παιδαγωγικής και η επίδρασή του στο παιδαγωγικό έργο του Μιχάλη Παπαμαύρου.Aθήνα:Gutenberg.

Παπαμαύρου, Μ.(1944). Ελεύθερη Ελλάδα. Αναγνωστικό Ε' και Στ' τάξης.Έκδοση:Π.Ε.Ε.Α., Επανέκδοση Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.

Σακελλαρίου, Χ.(1984).Η Παιδεία στην Αντίσταση. Αθήνα: Φιλιππότη.

Σακελλαρίου, Χ.(1985). Mιχ. Παπαμαύρος. Αθήνα, Guteberg.

____________________
* Ο Οδυσσέας Αϊβαλής είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο ΕΚΠΑ στο Π.Μ.Σ. Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία και ήταν υποψήφιος 1ης Κοινότητας Δήμου Αθηναίων με την Ανοιχτή Πόλη.

https://www.academia.edu/4347063/%CE%97_%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7